O Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021

Najbliższy spis powszechny będzie przeprowadzony od 1 kwietnia 2021 r. do 30 czerwca września 2021 r. Obecnie trwają prace organizacyjne i przygotowawcze do Narodowego Spisu Powszechnego 2021.

Spis był poprzedzony dwoma spisami próbnymi:
– pierwszy spis próbny odbył się w dniach od 1 do 31 października 2019 r., w dwóch województwach (po jednej gminie w każdym),
– drugi spis próbny odbył się w dniach od 1 do 30 kwietnia 2020 r. w 16. Gminach (po jednej w każdym województwie).

Zaplanowany na 2021 r. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań będzie w pełni realizowany przy użyciu interaktywnego formularza spisowego dostępnego na stronie GUS. Obowiązkiem spisowym będą objęte:
– osoby fizyczne stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach i innych zamieszkanych pomieszczeniach nie będących mieszkaniami na terenie Polski, osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania,
– mieszkania, budynki, obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami.

Aby zapobiec sytuacji, w której zobowiązany do spisu mieszkaniec Polski nie ma możliwości dokonania samospisu (np. z powodu braku dostępu do urządzeń i Internetu), ustawa zobowiązuje następujące podmioty do udostępnienia odpowiedniego pomieszczenia i sprzętu do realizacji samospisu:
– urzędy statystyczne i pozostałe jednostki statystyki publicznej,
– urzędy wojewódzkie,
– urzędy obsługujące wójtów, burmistrzów, prezydentów miast oraz gminne jednostki organizacyjne.

Lista miejsc, gdzie będzie można dokonać samospisu będzie opublikowana w odpowiednim czasie na stronie GUS i stronie spisu.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach (gdy osoba objęta obowiązkiem spisowym nie będzie mogła wypełnić w żaden sposób formularza elektronicznego) rachmistrze spisowi będą kontaktowali się z tymi osobami telefonicznie lub osobiście, aby pomóc w dopełnieniu obowiązku spisowego.

Ustawa o Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań (plik do pobrania)

O obowiązku spisowym

Dane od osób fizycznych objętych spisem powszechnym są zbierane metodą samospisu internetowego. Każdy mieszkaniec Polski jest zobowiązany samodzielnie przeprowadzić samospis, polegający na weryfikacji, aktualizacji i uzupełnieniu danych o respondencie, zamieszczonych w formularzu spisowym.

Samospis internetowy będzie przeprowadzany od 1 kwietnia 2021 r. do 30 czerwca września 2021 r.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach kiedy osoba objęta spisem powszechnym nie może dopełnić obowiązku samospisu przez Internet, dane są zbierane metodami:
– wywiadu telefonicznego przeprowadzanego przez rachmistrza spisowego, który wprowadza dane uzyskane od respondenta do formularza spisowego,
– wywiadu bezpośredniego, przeprowadzanego przez rachmistrza spisowego przy pomocy urządzenia mobilnego wyposażonego w oprogramowanie dedykowane do przeprowadzenia spisu

Obydwie metody polegają na weryfikacji, aktualizacji i uzupełnieniu danych dotyczących osoby spisywane w formularzu spisowym.

Udział w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2021 jest obowiązkowy. Odmowa udziału w spisie powszechnym wiąże się z możliwością nałożenia kary grzywny, co jest ujęte w art. 57 ustawy o statystyce publicznej.

Bezpieczeństwo danych 

Uwzględniając charakter, zakres, kontekst i cele przetwarzania danych oraz ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych o różnym prawdopodobieństwie i wadze zagrożenia, Administrator Danych, którym jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), wdrożył odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (RODO).

W procesie przetwarzania danych osobowych uczestniczą wyłącznie osoby upoważnione przez Administratora Danych do przetwarzania danych osobowych z zachowaniem zasady wiedzy koniecznej.

Wszystkie dane osobowe przetwarzane w ramach prac spisowych są poufne i podlegają szczególnej ochronie, na zasadach określonych w ustawie o statystyce publicznej oraz w ustawie o ochronie danych osobowych. Dane osobowe od momentu ich zebrania stają się danymi statystycznymi i objęte są tajemnicą statystyczną. Zasada tajemnicy statystycznej ma charakter absolutny, jest wieczysta, obejmuje wszystkie dane osobowe i nie przewiduje żadnych wyjątków dających możliwość jej uchylenia.

Osoby wykonujące prace spisowe są obowiązane do przestrzegania tajemnicy statystycznej. Przed przystąpieniem do pracy rachmistrzowie są pouczani o istocie tajemnicy statystycznej i sankcjach za jej niedotrzymanie. Następnie na ręce właściwego komisarza spisowego składają pisemne przyrzeczenie następującej treści: „Przyrzekam, że będę wykonywać swoje prace na rzecz statystyki publicznej z całą rzetelnością, zgodnie z etyką zawodową statystyka, a poznane w czasie ich wykonywania dane jednostkowe zachowam w tajemnicy wobec osób trzecich.”

Dane pozyskane podczas spisów mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do aktualizacji operatów do badań statystycznych prowadzonych przez służby statystyki publicznej.

Udostępnianie lub wykorzystywanie danych uzyskanych w spisach dla innych niż podane celów jest zabronione, pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Spisy, tak jak wszystkie prowadzone przez GUS badania statystyczne, realizowane są z zachowaniem wysokich standardów bezpieczeństwa, w oparciu o nowoczesne techniki teleinformatyczne. Narzędzia oraz procedury w zakresie bezpieczeństwa stosowane przez statystykę publiczną spełniają najwyższe standardy i zapewniają pełną ochronę gromadzonych informacji.

Badania statystyczne statystyki publicznej są uregulowane odmiennie, jeżeli chodzi o prawa osób do ochrony swoich danych. Zgodnie z zapisami europejskich aktów prawnych „prawo do bycia zapomnianym” nie przysługuje, jeżeli przetwarzanie danych jest niezbędne do celów statystycznych.

Polska ustawa o NSP 2021 wymienia wprost artykuły rozporządzenia RODO, które nie mają zastosowania. I tak respondentom nie przysługuje prawo do:
– dostępu do danych osobowych, w tym prawo do uzyskania kopii tych danych,
– sprostowania (poprawiania) danych osobowych,
– ograniczenia przetwarzania danych osobowych,
– sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych.
Administrator danych realizuje obowiązek informacyjny wobec osób, których dane będą przetwarzane poprzez udostępnienie klauzuli informacyjnej w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej GUS i stronie internetowej GUS.

Jak można się spisać? 

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań w 2021 r. będzie realizowany następującymi metodami:
– obowiązkowo:
– metodą samospisu internetowego (CAWI),
– uzupełniająco:
– metodą wywiadu telefonicznego (CATI),
– metodą wywiadu bezpośredniego (CAPI).

Po raz pierwszy w historii polskiej statystyki publicznej samospis internetowy będzie obowiązkowy. Oczywiście jeśli ktoś (np. ze względu na zaawansowany wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność) nie będzie się w stanie samospisać, pomogą mu w tym nasi rachmistrze – bezpośrednio i telefonicznie.

Metody przeprowadzenia spisu

Samospis internetowy (CAWI)

Samospis internetowy odbywa się, jak każdy spis powszechny, w wyznaczonym terminie. Respondenci na własnych komputerach lub urządzeniach mobilnych, uzupełniają wymagane dane w interaktywnej aplikacji, dostępnej na stronie internetowej GUS. Każda osoba dokonująca samospisu jest uwierzytelniana w systemie teleinformatycznym. Aby uzyskać dostęp do danych, osoba spisująca się używa unikalnego hasła. Aplikacja na bieżąco sygnalizuje, czy respondent właściwie wypełnia rubryki.

Spis realizowany przez rachmistrza telefonicznie lub bezpośrednio

Respondenci, którzy nie będą mogli samodzielnie spisać się poprzez formularz internetowy, zostaną spisani jedną z dwóch innych metod:
– wywiadu telefonicznego wspieranego programem komputerowym (CATI),
– wywiadu bezpośredniego prowadzonego przez rachmistrza spisowego i rejestrowanego na elektronicznym urządzeniu przenośnym (CAPI).

Obie metody, wywiad telefoniczny i bezpośredni, polegają na zebraniu danych od osób fizycznych objętych spisem powszechnym. Wobec każdego respondenta jest dobierana i stosowana jedna, odpowiednia dla niego metoda. Bardzo ważne jest przy tym bezpieczeństwo danych.

Wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo jest realizowany przez rachmistrza spisowego.

Wywiad bezpośredni przeprowadza rachmistrz spisowy. Rejestruje on odpowiedzi osoby spisywanej na urządzeniu mobilnym, które jest wyposażone w oprogramowanie do przeprowadzenia spisu.

Gminne Biuro Spisowe

Na terenie gminy pracami spisowymi kieruje odpowiednio wójt, burmistrz, prezydent miasta – jako gminny komisarz spisowy. Zastępcą gminnego komisarza spisowego jest osoba wyznaczona przez gminnego komisarza spisowego.

Do wykonywania prac spisowych gminny komisarz spisowy tworzy gminne biuro spisowe, w drodze zarządzenia, określając skład i organizację pracy danego biura spisowego, mając na względzie konieczność zapewnienia prawidłowego i sprawnego wykonywania prac spisowych.

W ramach prac spisowych gmina wykonuje następujące zadania z zakresu administracji rządowej:
1) zapewnia funkcjonowanie gminnego biura spisowego;
2) zapewnia w siedzibie gminy stanowisko komputerowe z zainstalowanym oprogramowaniem wystarczającym do przeprowadzenia samospisu internetowego oraz zapewnia niezbędną pomoc w zakresie obsługi interaktywnej aplikacji, o której mowa w art. 8 pkt 1;
3) wyznacza pracowników urzędu gminy do wykonywania prac spisowych;
4) organizuje nabór kandydatów na rachmistrzów spisowych, o których mowa w art. 8d ust. 1 pkt 2;
5) współpracuje z właściwym miejscowo wojewódzkim biurem spisowym przy organizacji szkoleń kandydatów na rachmistrzów spisowych, o których mowa w art. 8d ust. 1 pkt 2;
6) współpracuje z właściwym miejscowo wojewódzkim biurem spisowym przy przeprowadzeniu egzaminu testowego sprawdzającego wiedzę i przygotowanie kandydatów na rachmistrzów spisowych, o których mowa w art. 8d ust. 1 pkt 2;
7) monitoruje czynności w ramach prac spisowych na terenie gminy przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 9, oraz przekazuje wyniki tego monitorowania zastępcy wojewódzkiego komisarza spisowego;
8) współpracuje z właściwym miejscowo wojewódzkim biurem spisowym przy popularyzacji spisu rolnego na terenie gminy.
Współpraca, o której mowa w ust. 1 pkt 5, 6 i 8, polega w szczególności na:
1) 13 zapewnieniu odpowiednich pomieszczeń wraz z wyposażeniem do przeprowadzenia szkolenia kandydatów na rachmistrzów spisowych, o których mowa w art. 8d ust. 1 pkt 2 i egzaminu testowego dla tych kandydatów;
2) zorganizowaniu i pomocy w przeprowadzeniu szkolenia i egzaminu, o których mowa w pkt 1;
3) przeprowadzeniu na terenie gminy działań popularyzujących spis rolny oraz monitorowaniu tych działań.